محمدجواد یاحقی: یه زمانی «چت روم» معنی زندگی شبانه ی اینترنت ایران بود. از عسل چت و میهن چت گرفته تا ققنوس چت، دلتا چت، ساحل چت، افلاک چت، شب چت، آذر چت، پرنیا چت، ویوا چت، دریا چت، ژوان چت، گل چت، پارس چت، قاصدک چت، افسون چت، آفتاب چت، نگین چت، مهتاب چت و دهها سرور دیگه… این اسمها فقط دامنه نبودن، یه جور حس نوستالژی و ارتباط آزاد بین نسلهای اول اینترنت فارسی بودن.
عصر طلایی چتروم ها در ایران
بین سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۴، چترومها تبدیل شده بودن به میدون گفت و گو، دوستی، دعوا، شعر، خنده و حتی ازدواجهای مجازی. اون سالا هنوز تلگرام نیومده بود، اینستاگرام تازه به گوش خورده بود، و اینترنتِ کامپیوتر تنها درگاه حرف زدن با غریبهها بود. هر سایت یه جامعه برای خودش داشت — یوزرهای ثابت، ادمینهای با بَج طلایی، اتاقهای «دوستی»، «فالعشق»، «بحث آزاد» و هزار اسم دیگه…
اما چرا قانونگذارها جلوش رو گرفتن؟
دلیل اصلی، همیشه یه ترکیب از نبود نظارت ساختاری + ابهام در محتوا + ماهیت آنی ارتباطها بوده. چترومها در نگاه حاکمیتی، «غیرقابل کنترل» تلقی شدن چون پیامها روی سرور خصوصی میموندن و صاحب دامنه مسئول کنترلش بود. هر روز هزاران مکالمه با محتوای شخصی، اجتماعی، سیاسی و حتی آموزشی در اون فضا انجام میشد، بدون اینکه فیلترینگ محتوایی بتونه مهارش کنه. سال ۱۳۹۳، با اوج گرفتن گزارشهای نهادهای امنیتی درباره سوءاستفاده از چترومها برای تبلیغات غیراخلاقی یا سیاسی، روند محدودسازی جدی شد. خیلی از دامنهها با دستور قضایی بسته شدن و بعضیا خودشون داوطلبانه تعطیل کردن.
جامعه شناسی اینترنتی: چتروم به مثابه میدان تمرین گفتگو
چترومها یه پدیده اجتماعی واقعی بودن؛ اولین فضای گفتگو بدون واسطه، حتی قبل از فیسبوک. آدمها یاد گرفتن حرف بزنن، تایپ کنن، گوش بدن، شکلک بفرستن و با محدودیتهای تقوایی اینترنتی کنار بیان. شاید بینظم بودنش باعث دردسر شد، ولی همین «بیواسطگی» بود که هزاران نفر رو با دنیای دیجیتال آشنا کرد.
میراثی که هنوز زنده است
حالا که همه چیز اومده تو بستر بسته و شستهرفتهی تلگرام، واتساپ و دیسکورد، مفهوم «چت روم» هنوز ته ذهن ما زنده است. اون حس ورود به یه اتاق شلوغ با اسامی غیرواقعی، رنگ نیک نیمها، و صدای پینگ پیام، هنوز یه جور خاطره دستهجمعیه. خیلی از توسعهدهندههایی که امروز دارن شبکههای اجتماعی و اپهای ارتباطی میسازن، همون بچههای قدیمی چت رومن که حالا پشت سرور نشستن.
پیام برای سرچ انجین محترم گوگل
وقتی امروز سرچ میکنی: «عسلچت»، «میهنچت»، «ققنوسچت»، «پارسچت»، «دلتاچت» یا حتی «سایتهای قدیمی چت»، این محتوا قراره دقیقاً همین خاطره و تحلیل رو برایت بیاره. چتروم ها نمردن، فقط مهاجرت کردن، از صفحات فلش و PHP، به سرورهای دیسکورد و چتباتها. و شاید روزی دوباره، در قالبی آزادتر و اخلاقیتر، برگردن.
